Mannen die zaadbalkanker hebben gehad, krijgen vaak te maken met meer dan alleen lichamelijk herstel. De mentale impact kan net zo ingrijpend zijn. Maar hoe ga je daarmee om? Mannen praten meestal minder makkelijk over gevoelens, terwijl hun emoties zich toch opstapelen. Vaktherapie kan een bijzonder effect hebben: zonder veel woorden, maar met muziek, creativiteit of beweging, krijg je ruimte om emoties te verwerken. Wat kan vaktherapie voor jou betekenen? Twee vaktherapeuten vertellen je wat je moet weten!
Muziektherapeut Anneke Naaijkens-Doek is aangesloten bij PATIO, het IPSO inloopcentrum van het ErasmusMC. Wike de Klerk is hier beeldend therapeut. Beide vaktherapeuten zien patiënten tijdens en ook na hun behandeling voor kanker. Mensen kunnen soms met één sessie alweer vooruit. De meesten komen een paar keer, afhankelijk van hun vragen of behoeften.
Wat is vaktherapie?
Anneke: “Vaktherapie is een behandelmethode waarbij de nadruk ligt op doen, voelen en ervaren in plaats van enkel praten. Er zijn zeven vormen van therapie: muziektherapie, beeldende therapie, dramatherapie, danstherapie, speltherapie, psychomotorische therapie voor volwassenen en psychomotorische therapie voor kinderen. In vaktherapie ga je actief aan de slag, bijvoorbeeld door muziek te maken of creatieve opdrachten uit te voeren, om veelal mentale en emotionele klachten te verwerken.” Wike: “Bij ons IPSO centrum kun je muziektherapie en beeldende therapie krijgen. Dat is in de andere IPSO centra weer anders. Er zijn landelijk ook veel zelfstandige vaktherapeuten, bij wie je terechtkunt. Je kunt zoeken naar een vaktherapeut met een specialisatie die je voorkeur heeft, maar dat hoeft niet per se. Je hoeft voor muziektherapie geen ervaring met muziek te hebben, bijvoorbeeld.”
“Vaktherapie is voor iedereen die moeite heeft met het verwerken van ingrijpende gebeurtenissen”
Wie hebben baat bij deze vaktherapie?
Wike: “Vaktherapie is er voor iedereen die moeite heeft met het verwerken van ingrijpende gebeurtenissen zoals ziekte, trauma of verlies. Dit geldt dus ook voor mannen die zaadbalkanker hebben of hebben gehad. Zij moeten fysiek van de behandeling herstellen, maar zich ook mentaal weer goed voelen. Dat is lang niet altijd makkelijk. Ze kampen met angst, onzekerheid of stress, bijvoorbeeld tijdens controles en als ze aan de toekomst denken.”
Hoe kan vaktherapie dan helpen?
Anneke: “Als je herstellende bent, gebeurt er emotioneel gezien een heleboel. Bij mannen zie ik vaak dat ze het moeilijk vinden om woorden te geven aan die gevoelens. Ze kunnen zich ook vooral richten op hun gezin of werk, en het mentale herstel min of meer overslaan. Via vaktherapie kun je op een laagdrempelige manier en gedoseerd je emoties (leren) uiten, zonder dat je vooral moet praten. Bijvoorbeeld door samen met je therapeut muziek te maken, te bewegen of iets te creëren.”
Kun je een voorbeeld geven van wat je doet in een muzieksessie?
Anneke: “Je lijf is vaak het middel. Ik zit bijvoorbeeld aan de piano naast een patiënt. Dan kom ik tijdens het pianospelen steeds dichter met mijn handen bij de patiënt. Wat voelt die persoon dan in zijn eigen lijf? Die wordt zich weer op een andere manier bewust van zichzelf, van zijn behoeften en grenzen. Samen muziek maken kan parallel staan aan je gedrag ‘buiten’: neem ik voor mezelf genoeg ruimte in? Pas ik me te veel aan? Houd ik me onbewust klein? Waarom houd ik mezelf steeds tegen? Waarom kan ik nu slecht ontspannen? Als vaktherapeut hebben we allerlei werkvormen die we kunnen inzetten om dit soort inzichten te herkennen en te bespreken. Bewustzijn is vaak het startpunt voor verbetering.”
Welke problemen of klachten van mannen behandelen jullie?
Bij mannen met zaadbalkanker kan vaktherapie helpen bij:
Angst voor terugkeer van kanker Anneke: “Veel mannen ervaren spanning rond controles of de angst dat de ziekte terugkomt. Je bent toch zomaar geconfronteerd met je eigen sterfelijkheid. Dat heeft veel impact. Tijdens die controles is het logisch dat je spanning voelt. Die kunnen en hoeven we niet weg te poetsen. We kunnen patiënten wel helpen om door het spannende moment heen te komen, zodat die dragelijk wordt. Ik probeer het vertrouwen in het lichaam te versterken. We kunnen gewoon samen muziek maken. Ook als dat iets heel simpels is wat lukt, kan de patiënt een positieve ervaring opdoen, een yes-gevoel dat lang kan blijven hangen. Je ontdekt zo nieuwe manieren om met pittige situaties om te gaan.” Wike: “Ik bied graag klei aan. Dat geeft letterlijk houvast en je moet er echt iets mee doen. Klei vormt zich niet vanzelf. Een patiënt mag een beeld maken van zowel de krachtige als de kwetsbare kant van zichzelf. Vervolgens gaan we kijken hoe deze beelden eruit zien. Wat valt op? Hoe verhouden die twee zich tot elkaar? Hoe heeft de patiënt ze ten opzichte van elkaar geplaatst? Hoe voelt dat? Wat als je met de opstelling gaat schuiven? Voelt dat anders? Hebben de beelden elkaar iets te vertellen of te vragen? Door hierover in gesprek te gaan komen gevoelens en emoties tóch aan bod maar op een minder directe manier.”
Somberheid en piekeren Anneke: “Sommige mannen hebben moeite het dagelijks leven weer op te pakken. Ze kunnen negatief en zorgelijk blijven. Sommigen zijn gewend om dingen analytisch aan te pakken, maar dat lukt met emoties vaak niet. Ik help patiënten om zich beter te kunnen ontspannen: door samen een afspeellijst te maken die je ’s avonds kunt luisteren. En ook door samen te voelen wat ontspanning ook alweer is: contact maken met je lijf en je gevoel en dan goed uit te ademen.” Wike: “In beeldende therapie kun je je gevoel uitdrukken in kleuren of vormen. Als iemand boos of gefrustreerd is, bied ik een groot vel papier en vetkrijt aan. Ik vraag de patiënt dan een kleur te kiezen die hierbij past. Hij kan daarna met krachtige halen de boosheid van onderaf van zich afkrassen richting de bovenkant van het papier. Dat lucht letterlijk op. Mannen geven vaak aan dat ze meer ruimte ervaren.”
Communicatie rond de ziekte Wike: “Het kan lastig zijn je gevoelens met anderen te delen, bijvoorbeeld met je partner of gezin. Je kunt je alleen voelen. Als je het moeilijk vindt dit te vertellen, kun je ook iets maken voor je naasten. Bijvoorbeeld een beeldje of schilderij.” Anneke: “Door een lied te schrijven over je ervaring, kun je soms makkelijker laten horen hoe je je voelt. Door de tekst en door de melodie of muziekstijl. Ik kan iemand ook heel vrij laten in zijn eigen expressie, zodat die weer in een flow komt. De flow van het leven die door de ziekte, meestal, tijdelijk stil kwam te staan.”
Meer weten?
- Van 11 tot en met 17 november 2024 is het Week van de Vaktherapie, met als thema: Veerkracht. Op www.weekvandevaktherapie.nlvind je meer informatie en activiteiten die bij jou in de buurt worden aangeboden.
- Meer informatie over vaktherapie bij kanker vind je op: https://vaktherapie.nl/omgaan-met-chronische-klachten/kanker
- Een overzicht van alle vaktherapeuten met een erkende opleiding vind je op www.vaktherapie.nl
- Vaktherapie wordt meestal gedeeltelijk vergoed vanuit de aanvullende verzekering.