Wat als je na zaadbalkanker klachten houdt die je niet goed kunt plaatsen? Vermoeidheid, negatieve gedachten of weinig zin in seks bijvoorbeeld? Waar komt dat nou vandaan en wat kun je eraan doen? Veel mannen weten niet dat ze met dit soort vragen bij een androloog terechtkunnen. Jetske vertelt wat haar werk inhoudt en geeft een belangrijke boodschap mee.
Wie is Jetske van Breda
Jetske van Breda is uroloog én androloog. Ze helpt (ex-)patiënten met vragen over hormoonhuishouding, vruchtbaarheid en testosteron. Jetske is een van de slechts negen urologen in Nederland met een officiële Europese aantekening in de andrologie. Mannen met testistumoren en een kinderwens komen bij haar in de spreekkamer. Daarnaast behandelt ze mannen die problemen hebben met het vervullen van hun kinderwens door andere oorzaken dan zaadbalkanker, zoals Klinefelter of Kallmann, of zonder duidelijke oorzaak.
Met welke vragen kloppen mannen bij je aan?
“Patiënten komen bij mij onder andere met klachten van hypogonadisme: een lage testosteronwaarde. Klachten die hierbij horen zijn onder andere vermoeidheid, negatieve gedachten en geen zin om te vrijen. Maar ik zie ook veel patiënten die zaadbalkanker (gehad) hebben en zich afvragen of ze nog vruchtbaar zijn.”
Wat is het verschil tussen een uroloog en androloog?
“Andrologie is een beetje een grijs gebied. Het is namelijk zowel vanuit de urologie, als vanuit de endocrinologie mogelijk je op andrologisch gebied verder te specialiseren. Krijg je de diagnose teelbalkanker, dan kom je bij een oncologisch geïnteresseerde uroloog terecht. Die houdt zich bezig met oncologische afwijkingen van de urinewegen en geslachtsorganen. En dus ook met testistumoren. Heb je hulp of advies nodig op het gebied van hormonen en vruchtbaarheid? Dan zit je net in een ander gedeelte van het vak. Het verschilt per ziekenhuis of je vervolgens bij een andrologisch geïnteresseerde uroloog terechtkomt, of dat je wordt doorverwezen naar een endocrinoloog. Beide artsen begeleiden zaadbalkankerpatiënten bij hormonale veranderingen, zoals een verstoorde testosteronproductie, en eventuele hormonale klachten na de behandeling.”
“Ik zie veel patiënten die zaadbalkanker hebben en zich afvragen of ze nog vruchtbaar zijn”
Welke klachten zie je bij zaadbalkankerpatiënten na behandeling?
“Ongeveer 25% van de mannen met teelbalkanker heeft na behandeling een verlaagd testosteron. Niet iedereen ervaart hier klachten van, en ook zeker niet álle bekende klachten. Maar wat het meeste voorkomt zijn een verlaagd libido, moeheid, depressie, stemmingswisselingen en verminderde ochtenderecties. Ook afname van lichaamsbeharing, minder spiermassa, borstvorming en slaap- en concentratievermindering zijn bekende problemen.”
Wat kun je daaraan doen?
“Samen met de patiënt en de oncoloog, waar ik nauw mee samenwerk, gaan we op onderzoek uit. Hoe laag is je testosteron? Waar denken we dat het aan ligt en wat kunnen we daaraan doen? Heb je nog een kinderwens? Is het antwoord nee, dan kunnen we je extra testosteron voorschrijven. Heb je wel een kinderwens, dan begin je juist niet met testosteron.”
“Trek aan de bel als je klachten ervaart die zouden kunnen passen bij een lage testosteronwaarde! Het is zonde om ermee rond te blijven lopen als er eventueel een behandeling voor is”
Waarom niet?
“Je hersenen sturen je teelballen aan voor het maken van testosteron en zaadcellen. Dat gebeurt met de stoffen LH en FSH. Het werkt als een soort gaspedaal. Is je testosteronwaarde laag? Dan gaat je lichaam zelf aan het werk. Als er voldoende is, geven je hersenen een seintje om de aanmaak op dit niveau te houden. En is het testosteron te hoog, dan zullen je hersenen de aanmaak juist afremmen. Dat gebeurt ook als je dit hormoon van buitenaf gebruikt. Je teelballen krijgen het signaal dat ze kunnen stoppen met de aanmaak van testosteron. Maar je maakt dan dus óók minder, of geen, zaadcellen meer aan. Wanneer je stopt met extra testosteron, komt de zaadaanmaak bij de meeste mannen weer terug. Maar dat kan wel een tijd duren. En gezien de gemiddelde leeftijd van zaadbalkankerpatiënten, willen we liever niet het risico lopen dat de vruchtbaarheid tijdelijk (of soms langdurig) wordt onderdrukt.”
Wat wil je mannen meegeven?
“Mijn allerbelangrijkste boodschap: als je een kinderwens hebt, laat dan vóór het verwijderen van je teelbal een semenanalyse doen. Ofwel: een zaadonderzoek. Zitten er zaadcellen in je sperma, dan kunnen we die invriezen. Zit er niets in? Dan kunnen we tijdens de operatie nog in het gezonde teelbalweefsel kijken of daar zaadcellen zitten. Dat heet een oncoTESE en kan in zes centra in Nederland worden uitgevoerd. Het hoeft natuurlijk niet, maar als je het wilt, bespreek het dan voor je operatie! Verder wil ik nog meegeven: ervaar je klachten die passen bij een lage testosteronwaarde? Trek aan de bel! Het is zonde om er lang mee rond te blijven lopen als er eventueel een behandeling voor is. We zijn er voor je, dus schroom niet en stel je vraag. Dan zoeken we samen naar een passende oplossing.”