Ben ik nog wel aantrekkelijk nu ik een bal minder heb? Hoe krijg ik weer normale erecties? En hoe kan ik beter over mijn onzekerheid praten met mijn partner? Voor seksuoloog Lobke Borger is geen vraag te gek. In haar praktijk helpt ze (ex-)kankerpatiënten om hun seksleven weer te laten opbloeien. Want, vindt ze: je doet jezelf te kort als je geen hulp inschakelt op dit gebied!
Wie is Lobke?
Lobke Borger is oncologie- en hematologieverpleegkundige. Én seksuoloog. Tijdens haar opleiding aan de VU in Amsterdam was ze al veel bezig met AYA-zorg, zorg voor jongeren met kanker. Veel van hen hadden problemen op het gebied van intimiteit en seksualiteit. Omdat ze vond dat ze hen niet goed kon helpen, is ze opleiding seksuologie en allerlei aanvullende cursussen gaan doen. Daarna startte ze haar eigen praktijk. Lobke: “Ik weet welke bijwerkingen bij bepaalde behandelingen kunnen optreden, ik ken de achtergrond. Daarom begrijp ik mijn cliënten goed. Ik snap bijvoorbeeld dat vermoeidheid na kanker heel anders is dan vermoeidheid van het dagelijks leven en een druk gezin. En dat ik daar dan andere tips en begeleiding voor moet aanreiken.”
Heb je te maken met patiënten die zaadbalkanker hebben (gehad)?
“In de vijf jaar dat ik dit werk doe, heb ik zo’n zestig mannen met zaadbalkanker gezien. Ze worden meestal doorverwezen door verpleegkundig specialisten. En vaak komen de partners ook mee. Ik denk dat ik ook alle vragen rond intimiteit en seksualiteit wel een keer heb gehoord.”
Met welke vragen of problemen kloppen ze dan bij jou aan?
“Vaak eerst met de gevolgen van de operatie: ondanks dat iedereen zegt dat je ook een man bent als je maar één bal hebt, doet het veel met je gevoel van mannelijkheid. En met je zelfvertrouwen. Er komt geregeld schaamte bij kijken. Ook al benadrukt je partner nog zo dat dat echt niet nodig is. Daarbij spelen er vaak fysieke problemen. Mannen maken te weinig testosteron aan, waardoor ze minder zin hebben in seks of minder opwinding ervaren. En dat versterkt de onzekerheid ook weer.”
“Als een patiënt eenmaal zijn verhaal kan doen, valt er een last van zijn schouders af”
Moeten deze mannen geen drempel over om die vragen aan een extern persoon voor te leggen?
“Het is eigenlijk altijd moeilijk om die eerste hobbel te nemen. Dat komt ook omdat er in ziekenhuizen lang niet altijd over dit onderwerp wordt gesproken. Daar begint die drempel al. Dan kan bij de patiënt al een gevoel ontstaan van ‘dit onderwerp is blijkbaar niet belangrijk of te ongewoon om te bespreken’. De drempel om naar een seksuoloog te gaan is inderdaad hoog voor veel mannen.
Maar ik weet ook: als het ijs eenmaal gebroken is, als iemand zijn verhaal kan doen en merkt dat hij gehoord wordt, dan valt er een last van zijn schouders af! Hij ziet dan: ik kan alles gewoon vrij bespreken. En dat zorgt er vaak ook voor dat partners elkaar weer makkelijker weten te vinden om erover te praten. En dat het dus eigenlijk helemaal niet zo gek is om deze vragen te bespreken.”
Spelen psychische problemen ook een rol op dit gebied? Of zijn het vooral lichamelijke klachten?
“Vaak is het een combinatie. In het begin is er nog heel veel onzekerheid en angst. Niet per se op seksueel gebied, maar dat heeft wel invloed op je seksualiteit. Mannen kunnen nog lange tijd bezig zijn met de angst of de ziekte terugkeert. Dan hebben ze vaker last van bijvoorbeeld erectiestoornissen, testosterontekort, stemmingswisselingen en minder zin in seks. Wanneer er lymfeklieren zijn verwijderd, kan er zenuwschade ontstaan. Op het moment dat er een orgasme plaatsvindt, komt dan het ejaculaat in de blaas terecht. Dat kan verder geen kwaad, maar mannen kunnen dat wel erg vervelend vinden. Mannen die zaadbalkanker hebben gehad, worden minder of minder makkelijk opgewonden. En daar komen ook weer onzekerheden bij kijken. Wat als het niet lukt om een erectie te krijgen? Soms kun je dan heel erg in je hoofd gaan zitten en de volgende keer niet durven en voor je het weet, beland je in een vicieuze cirkel.”
“Soms denken mannen dat ze de enige zijn met een bepaald probleem. Maar ik kan je vertellen: je bent niet de enige!”
Hoe creëer jij veiligheid in de spreekkamer?
“Door in eerste instantie heel open te zijn. Dat alles gezegd mag worden. Alle woorden zijn goed. Ik vind niks raar. Je mag er echt lekker op je eigen manier over praten. Ik deel ook niks, ook niet met artsen. Soms is het nodig om iets kort te sluiten met de oncoloog, bijvoorbeeld als het gaat over medicatie, maar dat mag nooit zonder toestemming van de patiënt. Als het toch niet goed voelt om iets te delen, mag je ermee stoppen. Je bent niks verplicht. Door die openheid te creëren, kunnen mensen zichzelf zijn.
Soms denken mannen dat ze de enige zijn met een bepaald probleem. Dan kan ik de juiste context geven. Dan vertel ik dat ik die klachten regelmatig hoor, ook van andere patiënten. Ze zijn echt niet de enige. Ik vertel verhalen en voorbeelden van anderen, uiteraard anoniem, en dan zie ik die persoon opgelucht ademhalen. En als ze dan begrijpen dat dat ene probleem helemaal niet zo gek is, blijkt vaak dat er nog meer vragen of klachten zijn. Dan komt het gesprek goed op gang.”
Welke adviezen kun je mannen die zaadbalkanker hebben (gehad) meegeven?
“Nou, allereerst: je bent niet de enige met jouw probleem dus praat erover. Je doet jezelf tekort als je er niets aan doet. En neem de tijd om te ontdekken wat voor jou, en je partner, belangrijk is. Ga erover in gesprek. Door de ziekte en de behandeling verandert er een hele hoop, mentaal en fysiek. Het zal tussen de lakens niet gauw weer zo voelen als voor je ziekte. Al kan dat in de loop van de tijd, als de fysieke problemen zijn opgelost, best wel weer als vanouds zijn. Dat verschilt heel erg per patiënt.
Ook als je geen partner hebt, kun je de tijd nemen om uit te zoeken wat voor jou prettig is. Waar word je wel opgewonden van? En waarvan niet? Dit kunnen andere dingen zijn dan voor je ziekte. Neem de tijd om je lijf te herontdekken. En neem de tijd om opgewonden te raken. Dat duurt vaak letterlijk langer dan je voorheen gewend was. Ik hoor ook wel dat mensen zich erbij neerleggen. Dat ze vinden dat ze al blij mogen zijn dat ze nog leven en dat ze hun leven er wel op aanpassen, maar dat is superzonde! Want er kan heel veel. Je kunt er echt naar streven dat je weer plezier krijgt in seks en ervan geniet.”
Je seksleven naar een hoger level tillen? Ga hierover in gesprek met je arts, verpleegkundig specialist of huisarts en vraag om een verwijzing. Of maak rechtstreeks een afspraak bij een seksuoloog. Meer informatie over Lobke vind je op www.lobkeborger.nl. Je kunt bij haar een vrijblijvend kennismakingsgesprek aanvragen. Op lobkeborger.nl/over-mij/, onder ‘Lezen en luisteren’, vind je nog meer artikelen, podcasts en linkjes over dit onderwerp.