11. Professionele hulp
Zaadbalkanker kan gepaard gaan met veel angsten, zorgen en onzekerheden. Deze kunnen leiden tot somberheid, depressie, je onbegrepen voelen en veranderingen in je relatie. Soms is het verstandig professionele hulp te zoeken om de ziekte te verwerken.
11.1 Angsten, zorgen en onzekerheden
Er komt veel op je af als je hoort dat je kanker hebt. Meestal is de boodschap onverwacht - helemaal als je nog jong bent - en de schok behoorlijk groot. Je hebt met een mogelijk levensbedreigende ziekte te maken die je leven totaal op de kop zet en tot een ingrijpende verstoring van werk of studie kan leiden. De behandeling met chemotherapie of bestraling kan je behoorlijk ziek maken en het herstel kan lang duren. Kinderwens Bij zaadbalkanker spelen ook nog eens unieke zaken een rol. Plotseling, bijna onmiddellijk na de diagnose, moet je je bezighouden met de vraag of je in de toekomst (meer) kinderen wilt. Misschien is het voor het eerst dat je serieus nadenkt over een eventuele kinderwens. Maar omdat meestal snel tot behandeling wordt overgegaan, moet de beslissing over wel of niet zaad laten invriezen ook snel genomen worden. Seksualiteit Behalve een kinderwens, zullen andere vragen en onzekerheden je mogelijk in een later stadium bezighouden: Zal de operatie, en eventuele overige behandelingen, invloed hebben op mijn seksualiteit? Met andere woorden: doet alles het nog gewoon? Misschien voelt de zaadbalverwijdering als een aantasting van je mannelijkheid. En als je eigenlijk nog maar net begonnen bent je eigen seksualiteit te ontdekken en met seks te experimenteren, kan deze ziekte je behoorlijk onzeker maken. Wil ik nog naar de sauna of naar het naaktstrand? Zie ik er niet anders uit met één bal? Kunnen ze zien dat ik een kunstbal heb? Hoe zullen toekomstige partners reageren? Hoe en wanneer vertel ik het ze? ‘Gewone angst’ na kanker En dan hebben we het nog niet eens gehad over de ‘gewone’ angsten en onzekerheden die de meeste ex-kankerpatiënten zullen herkennen: verlies van vertrouwen in je eigen lichaam, angst voor terugkeer van de kanker. En de vraag: Wanneer voel je je echt ‘genezen’? Kortom, genoeg angsten, zorgen en onzekerheden die kunnen leiden tot somberheid, depressie, je onbegrepen voelen en soms ook problemen in je relatie.
Zal de operatie, en eventuele overige behandelingen, invloed hebben op mijn seksualiteit?
Zal de operatie, en eventuele overige behandelingen, invloed hebben op mijn seksualiteit?
11.2 Psychische klachten na kanker
Soms is het goed te weten waar psychische klachten vandaan komen. Ze kunnen namelijk direct komen door de behandeling voor je ziekte. Chemotherapie kan je lichamelijke conditie sterk ondermijnen, waardoor je mentale weerbaarheid en draagkracht afnemen. Vermoeidheid na kanker is één van de meest voorkomende klachten na kanker, maar ook een uiting van somberheid of depressie. Het is soms lastig te ontwarren waarom je je moe en somber voelt. Psychische klachten kunnen ook pas komen in een periode dat het medisch gezien juist weer beter met je gaat. Bijvoorbeeld als de behandelingen zijn afgesloten en de vooruitzichten goed zijn of als je weer bent begonnen met werk of studie. Het kan gebeuren dat je ‘plotseling’ psychische problemen krijgt of misschien zelfs instort als je je leven weer wilt oppakken. Neem de tijd Vaak begint de verwerking van de ervaring met kanker pas als de behandelingen zijn afgesloten en goed doorstaan. De meeste mannen met zaadbalkanker voelen zich zes maanden na de diagnose mentaal het slechtst. Een jaar na diagnose komt voor de meesten het mentale herstel goed op gang. Tijdens de behandeling leef je vooral in het moment. Je bent bezig met ‘overleven’ en vooral gericht op je lichaam en op het onder controle houden van de ergste bijwerkingen van de behandeling. Na de behandelingen is er eindelijk tijd om alles te verwerken. Schrik er niet te veel van en neem daar de tijd voor.
11.3 Je naasten en je partner
Kanker heb je niet alleen. Je ouders, partner, broers en zussen, goede vrienden, allemaal leven ze met je mee. Ze schrikken waarschijnlijk net zo hard als jij als ze horen dat je kanker hebt. Soms reageren ze zelfs nog heftiger en emotioneler dan jij op jouw diagnose en ben jij degene die hen moet troosten. Andersom kunnen ze uiteraard een enorme steun zijn voor jou tijdens de onderzoeken en de behandelingen. Emoties verschillen Wat lastig kan zijn is dat de emoties en behoeften van je partner, ouders of anderen uit je omgeving waarschijnlijk niet altijd gelijk lopen met die van jou. Misschien ben jij vol hoop en optimistisch en is je partner vooral bang en verdrietig. Misschien zouden je ouders niets liever willen dan je dag en nacht bij zich hebben en verzorgen en heb jij juist veel behoefte aan alleen zijn en de dingen alleen verwerken. Dat kan tot onbegrip en extra spanning leiden. Zolang je je er van bewust bent dat mensen verschillend zijn en verschillend reageren, hoeft dat niet tot grote problemen te leiden. Het is wel belangrijk om erover te praten en er zo achter te komen wat ieders gevoelens zijn. Relaties kunnen verstoord raken of juist versterkt worden door ziekte en rampspoed. Het is goed om te weten dat uit onderzoek blijkt dat bij mannen met zaadbalkanker die een partner hadden tijdens hun ziekte, de relatie in de meeste gevallen beter is geworden.
Relaties kunnen verstoord raken of juist versterkt worden door ziekte en rampspoed.
Relaties kunnen verstoord raken of juist versterkt worden door ziekte en rampspoed.
11.4 Omgaan met afhankelijkheid
Misschien doe je vanwege je ziekte een stapje terug in je leven, door weer thuis te gaan wonen bij je ouders. Dit kan voor jou een op dat moment noodzakelijke stap zijn om je geheel te kunnen richten op je genezing. Ook je studie of carrière zul je mogelijk tijdelijk onderbreken. Een ziekte als kanker betekent vaak tijdelijke afhankelijkheid. Afhankelijkheid van behandelaars die je weer beter moeten maken. En afhankelijkheid van je omgeving als je doodziek van de chemotherapie op bed ligt. Waar kun je soms beter ziek zijn dan bij je ouders? Het biedt een gevoel van bescherming om tijdelijk terug te keren naar de plek waar je je - als het goed is - als kind het veiligst voelde. Het kan helpen om te accepteren dat deze oplossing nu, tijdelijk, het beste is, en dat je zelfstandigheid vanzelf weer terugkomt. Blijf wel zo veel mogelijk dingen zelf doen en regelen.
11.5 Wanneer hulp zoeken?
De meeste mannen weten hun kanker goed te verwerken en komen psychologisch goed uit de behandelingen. Uiteraard lukt dit vaak met hulp van hun omgeving, contact met lotgenoten en door mentale ondersteuning van hun behandelaars. Maar wat als je het gevoel hebt dat de situatie stagneert? Als je vindt dat de periode van depressiviteit, angst of onzekerheid te lang duurt. Misschien zijn het de mensen in je omgeving die je daarop wijzen. Wat als je de stap om (weer) uit huis te gaan niet durft te nemen? Wat als je geen (nieuwe) relatie durft aan te gaan? Of als je merkt dat de relatie met je huidige partner ook nog lang na de behandeling onder spanning staat? Dan kan het verstandig zijn om professionele hulp te zoeken.
Je bent niet de enige Ongeveer 25–50% van alle patiënten ondervindt op de langere termijn problemen in hun functioneren waarvoor professionele hulp verbetering zou kunnen brengen. 10% van alle patiënten krijgt uiteindelijk zorg van een (psycho-)therapeut.
11.6 Korte trajecten en contact met lotgenoten
Denk niet dat je in grote psychische nood moet zijn om psychische hulp te zoeken. Een ander misverstand is dat hulp betekent dat je het komende jaar wekelijks op de bank van de psychiater moet plaatsnemen. In de meeste gevallen blijken drie tot vijf contacten met een in oncologie gespecialiseerde hulpverlener voldoende om weer op de goede weg te komen. Deze hulpverleners zijn vaak: maatschappelijk werker, psycholoog of psychotherapeut. De professional helpt je je gedachtes en gevoelens te benoemen en stemt de hulpverlening af op jouw situatie. Soms is het voldoende om te horen dat jouw gevoelens en angsten niet ‘vreemd’ zijn, maar dat veel jongens en mannen met zaadbalkanker hetzelfde voelen. Soms is een bevestiging van je angsten of gedachtes al genoeg om ze beter te accepteren en verder te kunnen zonder dat ze je leven beheersen. Want feitelijk komt het er voor alle ex-kankerpatiënten op neer dat ze leren te leven met een geheel nieuwe situatie.
Laagdrempelige ondersteuning
- Ondersteuning kan heel laagdrempelig gevonden worden bij een inloophuis voor mensen die geraakt zijn door kanker. Bekijk de informatie van IPSO over de inloophuizen: www.ipso.nl
- Je kunt ook contact opnemen bij een in kankerzorg gespecialiseerde therapeut of therapeutisch centrum. Raadpleeg de verwijsgids kanker van het integraal kankercentrum Nederland: www.verwijsgidskanker.nl
- Lotgenotencontact kun je vinden bij Stichting Zaadbalkanker: www.zaadbalkanker.nl Op het forum van www.kanker.nl kun je ook in contact komen met andere zaadbalkankerpatiënten
11.7 Therapie
Voor sommige mannen zijn een paar gesprekken of lotgenotencontact alleen niet genoeg. Zij willen heel gericht bezig gaan met hun gedachtes en emoties. Hiervoor is cognitieve gedragstherapie zeer nuttig. EMDR-therapie kan helpen als je last hebt van stressklachten die je dagelijks leven verstoren. Het kan bijvoorbeeld zijn dat nare herinneringen zomaar in je op komen. Je kunt bijvoorbeeld ook situaties of plekken gaan vermijden, omdat ze je aan de kanker herinneren. Online Therapie en ook EMDR-therapie kan tegenwoordig ook heel goed online. Hierbij heb je naast de online informatie en oefeningen die je zelf thuis kunt doen, ook e-mailcontact met een therapeut voor advies en ondersteuning bij het doorlopen van de oefeningen. Dit is een goede optie als je niet in de buurt woont van een therapeutische instelling, of als je graag in je eigen tijd aan de slag gaat. Nieuwe normaal Misschien kom je er tijdens de gesprekken achter dat je door je ervaring met kanker veranderd bent. Dat je anders tegen de dingen aankijkt. De diagnose kanker heeft je op een onverwachte en harde manier bewust gemaakt van je sterfelijkheid. De positieve kant daarvan is waarschijnlijk dat je nu meer dan ooit weet hoe waardevol het leven is, en hoe mooi het kan zijn. Het wordt misschien nooit meer zoals het was, maar je kun je nieuwe normaal vinden en omarmen.
Niet alleen je lichaam heeft het zwaar ‘Psychotherapie geneest geen kanker. Ook wordt kanker niet veroorzaakt door bepaalde persoonlijkheidstrekken. Wel heeft psychotherapie effect op de kwaliteit van leven van patiënten met kanker.’ Een citaat uit een jaarboek voor psychiatrie en psychotherapie. Kanker beïnvloedt je lichaam én geest. Niet elke specialist heeft daar voldoende oog voor of kan je helpen bij psychologische problemen. Wacht daarom niet te lang met je laten doorverwijzen naar een psycholoog of psychotherapeut als je er zelf niet meer uitkomt.